Adres: Rzymskokatolicka Bazylika Świętego Krzyża z dzwonnicą, Kostolné námestie 22, 060 01 Kežmarok
E-mail: farakezmarok@gmail.com
Tel.: +421524522220
GPS: 49.137648, 20.430555

ROZWÓJ UCHWYCONY W CZASIE

Historia bazyliki sięga końca XIII wieku. Pierwsza pisemna wzmianka na jej temat pochodzi z 1383 roku. W dokumencie spisanym na pergaminie wspomniano, że w miejscu obecnego kościoła stała wcześniej drewniana kaplica.

Momentem przełomowym był dla świątyni 25 kwietnia 1433 roku. Tego właśnie dnia, na świętego Marka, husyci uderzyli na Kieżmark. Poza grabieżami miasto doświadczyło wówczas wielkiego pożaru, a później trzęsienia ziemi. Dramatyczne wydarzenia doprowadziły do takich zniszczeń kościoła, że konieczna była całkowita przebudowa.

Dokument arcybiskupa ostrzyhomskiego z 1444 roku nadaję łaskę czterdziestodniowego odpustu każdemu, kto odwiedzi kościół i ofiaruje datek na jego przebudowę. Swoją cegiełkę dołożyło również miasto, jednak w największej mierze przebudowę sfinansowali Zápolyowie.

Bazylika jest jedną z największych trójnawowych świątyń gotyckich na Spiszu. Dominującym elementem kościoła jest wieża zbudowana około 1320 roku. W tym czasie przebiegała rozległa przebudowa, z której pochodzi pastoforia i zakrystia.

WNĘTRZE, KTÓRE CIESZY OKO I KOI DUSZĘ

Wśród bogatych zdobień wzrok przykuwają przede wszystkim sklepienia gotyckie. Najciekawsze są dwa pilastry zwieńczone maszkaronami. Twarz mężczyzny symbolizuje dzień, światło, prawdę i wiarę, zaś wizerunek kobiety na północnej ścianie jest alegorią nocy. Oba oblicza wyobrażają typową dla wieków średnich dwoistą naturę świata.

Części ołtarza głównego datuje się około 1450 roku. Datowanie opiera się na malowidłach kwater. Gotycka chrzcielnica z 1472 roku została wykonana w warsztacie mistrza Matiasa w Nowej Wsi Spiskiej. Na ławce senatorskiej można zauważyć wyrzeźbiony rok 1518. Kilka lat później, w okresie reformacji, nad kazalnicą pojawił się baldachim. Protestanci używali świątyni, którą częściowo przekształcili, ale nie usunęli bocznych ołtarzy.

Dominantą kościoła jest ołtarz główny z postacią umęczonego Chrystusa. Do końca XVIII wieku figura Jezusa stała po środku kościoła. Gdy postanowiono ją przestawić, podobno przemówiła: „Człowieku, skoro mnie tu nie przyniosłeś, to mnie stad nie odnoś”. Legendę tę chętnie przywoływali zarówno ewangeliccy, jak i katoliccy historycy. Według historyków sztuki autorem rzeźby jest Mistrz Paweł z Lewoczy.

Ciekawostką jest również mała pozytywa organowa z dziewięcioma rejestrami. Ponieważ jest prawie w pełni sprawna, uchodzi za jeden z najcenniejszych słowackich zabytków muzycznych.

W 1998 roku papież Jan Paweł II podniósł kościół do godności bazyliki mniejszej, która stała się tym samym pierwszą niemariacką bazyliką na Słowacji.

ZŁOTA WIEŻA

Tak nazywano niegdyś dzwonnicę ze względu na jej złotą dekorację sgraffitową. Nie bez powodu jest uważana najpiękniejszą kampanilę na Spiszu. Renesansowa dzwonnica na planie kwadratu znajduje się tuż obok bazyliki. Na drewnianej konstrukcji wieży podwieszone są trzy dzwony. Najstarszy z nich, pochodzący z 1525 roku, ma dwudziestocentymetrowe pęknięcie i wydaje nieczysty ton C.

Legenda głosi, że jeden z dzwonów w Wielki Czwartek odlatuje do Rzymu. Wedle zachowanych informacji w 1674 roku do Wiecznego Miasta odleciał w ten sposób pewien kieżmarski student Michal Kupecký, który już nigdy nie wrócił do ojczyzny.

CO JESZCZE WARTO ZOBACZYĆ

W pobliżu znajduje się ulica Starý trh (najstarsza zamieszkana część miasta). Można tam łatwo dotrzeć przyległą uliczką. Na południe od bazyliki znajduje się ratusz z nową fontanną. Miłośnikom dawnego piękna można polecić szlak zabytków, który prowadzi przez najpiękniejsze zakątki i najciekawsze zabytki miasta.